مقاله اقتصاد: بررسی نوسانات ارز بر محصولات کشاورزی صادراتی (مطالعه موردی زعفران)

عنوان مقاله به فارسی	بررسی نوسانات ارز بر محصولات کشاورزی صادراتی (مطالعه موردی زعفران)
عنوان مقاله به انگلیسی	Examining Currency Fluctuations on Exported Agricultural Products (Case study of Saffron)
رشته	اقتصاد – مدیریت
سال نشر	2025-1404
فرمت مقاله	تایپ شده در Word

عنوان مقاله : بررسی نوسانات ارز بر محصولات کشاورزی صادراتی (مطالعه موردی زعفران)

 فهرست مقاله:

• چکیده
• مقدمه
• روش تحقیق
• یافته‌های پژوهش
• بحث و نتیجه گیری
• پیشنهادات
• منابع و ماخذ

چکیده مقاله:

ایران با تولید حدود ۹۰٪ از کل زعفران جهان، در صدر تولیدکنندگان این محصول قرار می‌گیرد که بیش از نیمی از این میزان تولید، به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شود. اما تغییرات نرخ ارز، نقش ایران را به عنوان صادرکننده اصلی زعفران که باید در تعیین قیمت زعفران در بازارهای جهانی تعیین‌کننده باشد، تحت‌الشعاع قرار داده و بر تعیین قیمت صادراتی محصولات کشاورزی تأثیر چشمگیری داشته است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی اثر تغییرات کوتاه‌مدت و بلندمدت نرخ ارز بر قیمت صادراتی زعفران ایران است. بدین منظور، از الگوی خودبازگشت با وقفه‌های توزیعی (ARDL)  برای تخمین روابط بین قیمت صادراتی زعفران و سایر متغیرهای مورد مطالعه استفاده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تغییرات نرخ ارز در کوتاه‌مدت و بلندمدت، مهم‌ترین عامل مؤثر بر قیمت صادراتی زعفران است. افزون بر این، قیمت صادراتی زعفران تحت تأثیر مقدار صادرات این محصول نیز قرار دارد. همچنین، رابطه بین میزان تولید داخلی و قیمت صادراتی زعفران در بلندمدت معنی‌دار نبوده، اما در کوتاه‌مدت این رابطه مثبت و معنی‌دار بوده است. داده‌های مورد نیاز در این مطالعه از نشریات مختلف سازمان جهاد کشاورزی، بانک مرکزی و آمارنامه‌های گمرک برای دوره ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۵ جمع‌آوری شده است.

واژگان کلیدی: قیمت صادراتی زعفران، نرخ واقعی ارز، مدل تصحیح خطا (ECM)، روش ARDL.

بخشی از مقدمه:

تجارت جهانی روز به روز از سرعت و حجم بیشتری برخوردار می‌شود و کشورهای مختلف می‌کوشند که خود را با این رشد هماهنگ کنند و سهم خود را در تجارت جهانی افزایش دهند. در این میان، صادرات غیرنفتی، یکی از مباحث مهم اقتصادی در کشورهای دارای نفت و به طور کلی بحثی است که در آن، در مورد تنوع و گسترش صادرات در مقابل صادرات تک‌محصولی سخن به میان می‌آید. بنابراین، اتخاذ سیاست‌هایی جهت تنوع‌بخشی و گسترش صادرات غیرنفتی، با برداشتن موانع و نیز ارائه‌ی راهکارهای مناسب در این زمینه، در همه کشورهای در حال توسعه دارای اقتصاد تک‌محصولی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در ایران معمولاً زمانی به رشد و توسعه صادرات غیرنفتی، به ویژه محصولات کشاورزی، توجه می‌شود که صادرات نفت خام و درآمدهای حاصل از فروش آن به گونه‌ای دچار رکود شود. به عبارت دیگر، معمولاً در شرایط بحرانی است که تلاش‌هایی برای رشد و توسعه صادرات غیرنفتی انجام می‌گیرد. در حال حاضر، چشم‌انداز تمام شدن منابع نفتی در آینده‌ای نزدیک و وجود مشکلات ناشی از اقتصاد تک‌محصولی و همچنین نوسان‌های غیرعادی در درآمدهای نفتی طی چند دهه گذشته، ایجاب کرده است که سیاست‌گذاری‌هایی در جهت افزایش صادرات غیرنفتی، به ویژه محصولات کشاورزی، انجام شود.

در این میان، نرخ ارز متغیری است که چگونگی سیاست‌گذاری در زمینه آن، متغیرهای کلان اقتصادی به ویژه رشد صادرات غیرنفتی را متأثر می‌سازد. نوسانات نرخ ارز، پیش‌بینی درآمد ریالی حاصل از صادرات را برای صادرکنندگان دشوار نموده و طبعاً بازاریابی، برنامه‌ریزی صحیح و تعیین سیاست صادراتی را برای آن‌ها با مشکلاتی مواجه می‌سازد. اساساً از یک سو به علت عدم اعتماد به نرخ‌ها و افزایش ریسک ناشی از تغییرات آن‌ها، برنامه‌ریزی بلندمدت را غیرممکن ساخته و باعث توقف و یا کاهش فعالیت‌های صادراتی می‌گردد. از سوی دیگر، اینگونه نوسانات انگیزه معاملات ارزی سوداگرانه را افزایش داده و به سلامت بازار آسیب می‌رسانند. مضافاً اینکه این امر برنامه‌ریزی برای ورود کالاها و خدمات از محل این ارزها را دچار اختلال می‌سازد. طبق قوانین اقتصادی، نرخ ارز دست کم در کوتاه‌مدت رابطه مستقیم با صادرات دارد و از این رو در متون اقتصادی از آن به عنوان یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر صادرات غیرنفتی نام برده شده، اما اثر تغییر نرخ ارز بر میزان صادرات، به خصوص در بلندمدت، مبهم بوده و نیازمند تجربیات و پایه‌های نظری بیشتر است.

 

برخی از منابع :

Abdi, A. H., & Mohamed, A. M. (2025). Determinants of agricultural exports in Somalia: the impacts of exchange rates, foreign direct investment, and institutional quality. Cogent Economics & Finance, 13(1), 2445755

Alawode, A., & Chiamaka, O. T. EVALUATING FINANCIAL DERIVATIVES IN AGRICULTURAL RISK MANAGEMENT: IMPLICATIONS FOR MARKET STABILITY AND PRICE TRANSMISSION. International Journal Of Engineering Technology Research & Management (IJETRM). 2023Dec21, 7(12), 410-26

Kacperska, E. M., Łukasiewicz, K., Skrzypczyk, M., & Stefańczyk, J. (2025). Price volatility in the European wheat and corn market in the black sea agreement context. Agriculture, 15(1), 91

Moinoddini, Z. (2025). Studying the Structure of the Iranian Saffron Market and its Position in the Global Market. Journal of Saffron Research, 13(1), 52-62

Nthebe, C. T., & Mosikari, T. J. (2025). The Threshold Effects of Exchange Rates on Agricultural Exports: A Flow from South Africa to the Southern African Development Community. Economies, 13(2), 27

Saeedi, M., Khorasani, A. M., & Ghidary, S. S. (2025, April). Blockchain-Based Saffron Supply Chain: Enhancing Transparency and Traceability. In 2025 11th International Conference on Web Research (ICWR) (pp. 105-115). IEEE